Tháng 5 năm 2012, Việt Nam chính thức đệ trình lên Unesco bộ hồ sơ Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương của người Việt. Nhanh chóng nhận được sư quan tâm của cộng đồng quốc tế, Hồ sơ Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương được xếp vào danh sách 1 trong 35 ứng viên cho lựa chọn Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại tại Hội nghị lần thứ 7 của Ủy Ban liên chính phủ về bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO, được tổ chức từ ngày 3 tháng 12 đến 7 tháng 12 tại thủ đô Paris.
Và vào ngày 06 tháng 12 vừa qua, Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã chính thức trở thành di sản văn hóa phi vật thể thứ 7 của Việt Nam được thế giới công nhận. Sở dĩ hồ sơ của Việt Nam được đánh giá cao là bởi "Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương" nêu rõ giá trị của di sản là thể hiện lòng tôn kính đối với Tổ tiên. Bên cạnh đó, sức sống trường tồn và mạnh mẽ của tín ngưỡng này cùng sự tham gia tích cực của cộng đồng cũng là một trong những ưu điểm góp phần năng cao giá trị của di sản.
Truyền thống thờ Hùng Vương gắn liền với truyền thống thờ tổ tiên ở mỗi gia đình Việt Nam. Truyền thống này ra đời từ lâu, nó xuất hiện trước đạo Phật, đạo Lão, đạo Khổng và các tôn giáo khác có mặt tại Việt Nam.
Hàng nghìn năm trước, các vua Hùng đã chọn núi Nghĩa Lĩnh, ngọn núi cao nhất trong khu vực kinh đô Văn Lang xưa để thực hiện các nghi lễ theo tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp thời bấy giờ. Việc thờ thần lúa, thần mặc trời là để cầu mong mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt, vạn vật sinh sôi, nảy nở, người dân được no đủ. Sau này, để ghi nhớ công ơn của các vua Hùng, con cháu đã lập đền thờ các vị vua. Từ trung tâm thờ tự các vua Hùng đầu tiên trên núi Nghĩa Lĩnh, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương dần dân lan tỏa tới khắp các tỉnh thành khác của Việt Nam. Người Việt thờ cúng các Vua Hùng chính là để tôn vinh dân tộc mình.
Thờ cúng vua Hùng mặc dù là một hình thức tín ngưỡng song không phải là gốc của một tôn giáo. Khác với Thiên chúa giáo hay Phật giáo có Giáo chủ, có Cao tăng. Người Việt thờ cúng các vua Hùng không có học thuyết, cũng không có giáo hội đi truyền bá nhưng suốt từ này sang đời khác tục thờ cúng đã được lưu truyền. Cho đến tận hôm nay cứ đến ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm hàng trăm nghìn người Việt vẫn hành hương về đền Hùng để tri ân công đức các vua Hùng, những người đã có công dựng nước, đạt nền móng cho dân tộc Việt Nam trường tồn. Từ thực tế đó, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã tồn tại và phát triển trong cuộc sống cộng đồng của người Việt và trở thành một hình thức sinh hoạt tín ngưỡng đặc sắc của dân tộc Việt Nam.
Mặc dù tục thờ cúng những người sáng lập ra đất nước không chỉ có tại Việt Nam mà khá phổ biến trên ở các nước Đông Nam Á. Nhưng tín ngướng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc thờ cúng, biết ơn người sáng lập ra đất nước mà còn mở rộng quy mô, nâng tầm thành một loại hình tín ngưỡng của người dân Việt Nam.
Theo tài liệu lịch sử ghi lại thì tục thờ cúng Hùng Vương đã có từ hàng nghin năm trước nhưng phát triển mạnh mẽ từ thế kỷ 12 đến nay. Kể từ thế kỷ 12 việc tham gia tôn vinh quốc tổ (người sáng lập ra đất nước) được nhân dân Việt Nam duy trì và liên tục phát triển.
Theo số liệu thống kế của tỉnh Phú Thọ trên địa bàn cả nước hiện có khoảng gần 1.500 nơi thờ Hùng Vương, vợ con và các tướng lĩnh của các Vua Hùng. Con số này không ngừng phát triển và vẫn đang tiếp tục tăng.
Bởi người Việt có truyền thống nhớ ơn tổ tiên mình nên không chỉ những người dân Việt đang sinh sống trên mành đất hình chữ S mà nhiều bà con Việt kiều đã về Đền Hùng để xin một nắm đất ở gần mộ Tổ, một chút nước ở giếng Ngọc và chân nhang bát hương thờ các vua Hùng ở đền Thượng đưa ra nước ngoài thờ cúng. Ở nhiều nơi trên đất nước Việt Nam, mặc dù không có điều kiện xây dựng nơi thờ cung song cứ đến ngày tổ chức giỗ Tổ 10 tháng 3 âm lịch hàng năm, nhà nhà, người người vẫn nhớ công ơn vị Quốc tổ của dân tộc mà dâng hương tỏ lòng thành kính.
Trong 7 di sản văn hóa phi vật thể được thế giới công nhận có lẽ tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là di sản có sức sống mạnh mẽ nhất, đồng thời cũng là loại hình có khả năng phát triển nhiều nhất. Bởi không giống như các di sản khác đã được công nhận có yếu tố vùng miền tác động, tín ngưỡng thờ Hùng Vương không phân biệt vùng miền, giới tính hay độ tuổi mà được lớp lớp các thế hệ người dân Việt Nam dù đang sinh sống trên mảnh đất này hay cả những người con xa quê hương vẫn đang âm thầm kế thừa và phát triển.
______________________________________NLH (Nguồn Bộ VH TT & DL)
