Tu viện Haghpat hay còn được gọi theo tiếng Armenia là Haghpatavank là một tu viện có từ thời trung cổ. Tu viện nằm tại làng Haghpat thuộc đông bắc Armenia.

Tu viện là một tuyệt tác của kiến trúc tôn giáo và là trung tâm học thuật lớn nhất trong thời Trung cổ. Tu viện Haghat là tu viện của Giáo hội chính thống Armenia, đã được Unesco đưa vào danh sách di sản thế giới năm 1996. Theo tài liệu ghi chép lại, Tu viện được thánh Nishan cho xây dựng vào thế kỷ thứ 10 dưới triều đại vủa Abas I.

Kiến trúc của tu viên Haghat nhìn từ bên ngoài

Tu viện Haghat được Unesco công nhận là Di sản văn hóa thế giới bởi phù hợp với tiêu chí của Uy ban Di sản thế giới. Haghat là đại diện tiêu biểu cho kiến trúc tôn giáo của Armenia trong thời kỳ thịnh hành nhất, với phong cách độc đáo pha trộn giữa các yếu tố của kiến trúc xây nhà thời byzatine và kiến trúc truyền thống địa phương của vùng Caucasus.

Kiến trúc bên trong tu viện Haghat với mái vòm tròn, lấy ánh sán tự nhiên. các cột và nhiều mảng tường được chạm khắc đẹp, tinh xảo....

Địa điểm xây dựng tu viện Haghpat cũng là một trong những lý do khiến tu viện Haghpat được lựa chọn để trở thành Di sản thế giới. Bởi Haghat được xây dựng bên cạnh dòng sông, nếu đứng từ tu viện nhìn xuống sẽ thấy dòng sông Pambak ở vùng Lori, phía bắc Armenia. Haghat không được xây trên đỉnh mà lại xây ở lưng sườn núi – trên một phiến đá nhô ra, ở đây mây trắng vờn quanh cả ngày. Cảnh non nước xung quanh Haghat vô cùng thơ mộng với mây bao phủ cả ngày, dòng sông chảy yên ả ngay bên cạnh. Tu viện Haghat cũng không cô lập như những tu viện khác ở Armenia mà có làng Haghpat ở ngay cạnh.

Haghat được xây dựng bên cạnh dòng sông, nếu đứng từ tu viện nhìn xuống sẽ thấy dòng sông Pambak ở vùng Lori, phía bắc Armenia..Cảnh quan xung quanh tu viện vô cùng đẹp với cảnh non nước hùng vĩ

Trong tổng thể tu viện Haghat, nhà thờ nhỏ có tên Nishan được xây dựng sớm nhất, bắt đầu từ năm 966 đến năm 967. Nhà thờ lớn nhất trong tu viện chính là nhà thờ chính tòa thánh Nishan, được xây từ năm 967 đến năm 991. Đây là cách xây dựng kiểu mẫu của kiến trúc Armenia trong thế kỷ thứ 10. Phía bên trong nhà thờ, mái vòm được dựa trên 4 cột hùng vĩ sát vào các tường bên cạnh. Các tường mặt ngoài có hình tam giác lõm. Ngoài nhà thờ lớn còn một nhà thờ nhỏ có vòm, được xây dựng năm 1005. Hai nguyện đường bên cạnh được xây nối vào nhà thờ chính. Nguyện đường lớn được xây từ đầu thế kỷ 13, nguyện đường nhỏ hơn xây năm 1257. 

Trải qua nhiều năm, tu viện Haghpat đã bị hư hại nhiều, năm 1130 một trận động đất xảy ra đã phá hủy phần lơn tu viện và phải đến 50 năm sau tu viện mới được tu bổ. Bên cạnh đó nhiều cuộc tấn công của các lực lượng vũ trang trong các cuộc chiến tại Armenia cũng đã để lại nhiều hư hỏng cho tu viện. Đến năm 1988, tu viện lại bị một trận động đất gây thiệt hại song đã được tu bổ. Chính phủ Armenia cùng với Giáo hội rất quan tâm và đầu tư để tu bổ tu viện Haghat, vì thế Haghat đã được phục hồi nguyên trạng sau đó. Cho đến nay, tu viện Haghat là một trong những điểm thăm quan hấp dẫn nhất và đón số lượng khách thăm quan du lịch đông nhất tại Armenia.

  NLH (Bộ VH TT & DL)