Nằm trên ngọn đồi Charanandri, cách thành phố Auranqabad thuộc tiểu bang Maharashtra của Ấn Độ khoảng 30 km, quần thể hang động Ellora chính là điểm đến lý tưởng dành cho du khách thích tìm hiểu nét kiến trúc chạm khắc trên đá độc đáo của người xưa ở vùng Nam Á.
Đặc điểm nổi bật và để lại nhiều ấn tượng nhất trong toàn bộ quần thể hang động Ellora chính là những công trình tôn giáo được thiết kế và xây dựng theo lối kiến trúc chạm khắc trên đá nguyên khối. Quần thể hang động có tất cả 34 động đền thờ và động tu viện của đạo Phật, đạo Hindu và đạo Giai-na. Trong đó, hang động Phật giáo gồm 12 công trình được đánh số từ động số 1 đến số 12, hang động Hindu giáo gồm 17 công trình (động số 13 – 29), hang động Giai-na giáo gồm 5 công trình (động số 30 – 34). Những công trình kiến trúc cổ xưa này đã được xây dựng vào thế kỷ V – thế kỷ X. Đây chính là những minh chứng sống động cho thời kỳ hưng thịnh của các tôn giáo nói trên trong lịch sử Ấn Độ vào thời điểm đó.
Công trình nổi bật nhất trong quần thể hang động Phật giáo ở Ellora là hang động số 5 còn được gọi với tên Kailash. Hang động số 5 có chiều sâu 35.66 m và chiều ngang 17 m, có hành lang bao quanh và 24 cột đá đỡ trần động. Trên tường động được chạm khắc tượng của các vị bồ tát, các hoa văn, họa tiết cũng rất tinh xảo và sinh động. Các nhà lịch sử và khoa học cho rằng những hang động Phật giáo ở Ellora được xây dựng bởi chính những người đã rời bỏ Ajanta vì một lý do nào đó không rõ. Tuy nhiên những hang động Phật Giáo ở Ellora kém thu hút khách du lịch hơn ở Ajanta vì lý do những hang động ở đây quá lớn, các tác phẩm nằm rải rác chứ không tập chung ở một điểm gây trở ngại cho việc thăm quan. Khách du lịch khi đến đây thường có xu hướng đến thẳng Kailash và chỉ thăm quan ở hang động đó.
Hang động số 16 được xem là điểm chính của toàn bộ kiến trúc cổ tại Ellora, đây là hang động của đạo Hindu. Động được thiết kế theo hướng từ trên xuống dưới và từ ngoài vào trong. Phần chính của công trình kiến trúc này là ngôi đền thờ chính giữa được tạc tách rời với phần núi bao quanh. Các nhà lịch sử cho rằng ngôi đền này được tạc qua mười thế hệ và phải mất 200 năm mới hoàn thành. Các công trình điêu khắc nghệ thuật được thực hiện trong nhiều giai đoạn và trải qua nhiều đời vua khác nhau mới thực sự hoàn thành và có dáng vẻ như ngày nay.
Nếu đến tham quan quần thể hang động này, du khách sẽ thực sự choáng ngợp bởi sự hoành tráng và quy mô lớn của nó.Đối xứng hai bên của ngôi đền là hai thạch trụ và hai con voi đá uy nghiêm. Chính giữa là ngôi đền đặc trưng của Hindu giáo với một lầu trên cao thờ Linga. Mặt sau của ngôi đền là hàng loạt voi đá như tạo thành bệ đỡ cho ngôi điện thờ nằm phía trên. Tường của các vách núi bao bọc xung quanh là các gian phòng triển lãm hai tầng. Tất cả những hạng mục kiến trúc nơi đây đều vô cùng tuyệt diệu, thể hiện trình độ đỉnh cao của nghệ thuật khắc đá Ấn Độ.
Nằm tách biệt với quần thể hang động Phật giáo và Hindu giáo khá xa là hệ thống 4 hang động của Giai-na giáo. Hang động số 32 là hang động nổi bật nhất trong bốn hang động ở đó. Kết cấu của ngôi đền Giai-na giáo này không khác gì so với đền Kailasha của Hindu giáo. Phía trước gian chính thờ một vị thánh Giai-na giáo với nhiều nét điêu khắc độc đáo. Nằm lệch về một phía của cổ tháp là một thạch trụ và một con voi đá thay vì từng cặp được tạc đối xứng như đền Kailasha.
Quần thể hang động Ellora là công trình kiến trúc thể hiện rõ nhất thời kỳ lịch sử Mohammd Bin Tughlak – người cai trị ở Delhi, Ấn Độ vào thế kỷ 14. Tất cả 34 hang động ở Ellora đều được khắc sâu vào ngọn đồi khoảng 2 km, cấu trúc phía bên trong hang động khá phức tạp với những hành lang và lối đi ngược xuôi. Một số hang động có 2 tầng hoặc 3 tầng và có hành lang riêng. Tổng thể những công trình kiến trúc hang động ở Ellora tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp, mang đến cho người ta một cảm giác bình yên khi đến thăm nơi đây.
Bởi những giá trị lịch sử và những công trình kiến trúc tuyệt tác của Ellora, di tích này đã được Unesco công nhận là di sản văn hóa thế giới năm 1983. Trong năm 1983, Ấn Độ có tất cả 4 di sản được công nhận, quần thể hang động Ellora là một trong số 4 di sản đó và là nơi không thể không đến thăm quan khi đặt chân đến Ấn Độ.
NLH (Bộ VHTT & DL)
